تعرفه گمرکی یک مفهوم حقوقی و اقتصادی است که در فرآیند تجارت بین‌المللی و ترخیص کالاها در گمرک‌ها به کار می‌رود. این تعرفه، یک نوع معیار عددی یا رقمی است که جهت تعیین جایگاه کالا در فرآیند ترخیص و ورود به کشورها به کار می‌رود.
هدف اصلی از تعرفه گمرکی، تنظیم و کنترل تجارت بین‌المللی، تعادل بازرگانی و حمایت از صنایع داخلی است. با تعیین تعرفه‌های متفاوت برای کالاها، دولت‌ها قادرند به صنایع داخلی خود حمایت کنند، تجارت رقابتی را تنظیم کنند و درآمدهای مالی را تأمین نمایند.
تعرفه گمرکی معمولاً بر اساس سیستم هماهنگ شده تعرفه (HS) تعیین می‌شود. سیستم HS، یک سیستم جهانی است که توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) تدوین شده است و در سراسر جهان برای تعیین جایگاه کالاها در ترخیص و تجارت بین‌المللی استفاده می‌شود. این سیستم، به هر کالایی یک کد عددی یا HSکد اختصاص می‌دهد که شناسایی دقیق و صحیح کالا را ممکن می‌سازد.
تعرفه گمرکی معمولاً بر اساس وزن، حجم، قیمت و مقدار کالاها تعیین می‌شود. با استفاده از تعرفه گمرکی، میزان و نوع مالیات و عوارض ورودی برای کالاها تعیین می‌شود. همچنین، تعرفه گمرکی می‌تواند بر اساس توافقات تجاری بین کشورها تغییر کند و میزان تجارت و واردات و صادرات را تحت تأثیر قرار دهد.
در نهایت، تعرفه گمرکی نقش مهمی در تنظیم تجارت بین‌المللی و ترخیص کالاها ایفا می‌کند. با تعیین تعرفه‌های مناسب، دولت‌ها می‌توانند کنترل تجارت را بهبود دهند، صنایع داخلی را حمایت کنند و تعادلی مناسب در بازرگانی بین‌المللی را ایجاد کنند.
تعرفه گمرکی در ترخیص کالا نقش بسیار مهمی دارد. در واقع، تعرفه گمرکی برای تعیین میزان و نوع مالیات، عوارض ورودی و دیگر محدودیت‌ها در فرآیند ورود و صادرات کالاها به کار می‌رود.
کاربردهای اصلی تعرفه گمرکی در ترخیص کالا
1. تعیین نرخ مالیات و عوارض: تعرفه گمرکی برای تعیین نرخ مالیات و عوارض ورودی بر روی کالاها استفاده می‌شود. بر اساس دسته‌بندی کالا در سیستم HS و تعرفه گمرکی، دولت می‌تواند مالیات و عوارض ورودی را تعیین کند. این مالیات و عوارض معمولاً بر اساس درصدی از ارزش کالا یا بر اساس واحد اندازه‌گیری مانند وزن یا حجم تعیین می‌شود.
2. حمایت از صنایع داخلی: تعرفه گمرکی می‌تواند برای حمایت از صنایع داخلی و تنظیم تجارت رقابتی استفاده شود. با تعیین نرخ مالیات و عوارض ورودی برای کالاهای وارداتی، دولت می‌تواند به صنایع داخلی خود حمایت کند و رقابت را تنظیم کند. این کار می‌تواند به توسعه صنایع داخلی و ایجاد اشتغال کمک کند.
3. کنترل تجارت و صادرات: تعرفه گمرکی به عنوان یک ابزار کنترلی در تجارت بین‌المللی استفاده می‌شود. با تعیین تعرفه‌های مختلف برای کالاها، دولت می‌تواند میزان و نوع واردات و صادرات را تنظیم کند. این کار می‌تواند به توازن تجارتی و حفظ منافع ملی کمک کند.
4. تعیین مبادلات تجاری: تعرفه گمرکی می‌تواند به تعیین شرایط و قوانین مبادلات تجاری بین کشورها کمک کند. با تعیین تعرفه‌های گمرکی برای کالاها، دولت‌ها می‌توانند قوانین و شرایط ورود و صادرات را تعیین کنند و بازرگانی بین‌المللی را تنظیم کنند.
استفاده از تعرفه گمرکی در ترخیص کالا به دولت‌ها امکان می‌دهد تجارت بین‌المللی را کنترل کرده و منافع ملی خود را حفظ کنند. با استفاداز تعرفه گمرکی، دولت‌ها می‌توانند مالیات و عوارض ورودی را تعیین کنند، صنایع داخلی را حمایت کنند، تجارت را کنترل کنند و قوانین مبادلات تجاری را تعیین کنند. این ابزار حقوقی و اقتصادی نقش بسیار مهمی در فرآیند ترخیص و تجارت بین‌المللی دارد.
میزان تعرفه
1. حقوق و عوارض (مالیات غیرمستقیم):
این دسته شامل حقوق و عوارض وارداتی می‌باشد. برای هر کالا، مبلغی به عنوان حقوق گمرکی تعیین می‌شود. این مبلغ معمولاً درصدی از ارزش کالا است و توسط مجلس شورای اسلامی تنظیم می‌شود. به طور کلی، حقوق گمرکی برای کلیه کالاها 4 درصد می‌باشد.
2. هزینه‌های خدمات وصول:
این دسته شامل هزینه‌هایی است که برای خدمات وصول کالا در گمرک دریافت می‌شود. این هزینه‌ها شامل هزینه بارگیری و تخلیه، انبارداری، آزمایشات مربوط به استاندارد بودن کالا و سایر خدمات مرتبط است. این هزینه‌ها توسط نهادهای ارائه‌دهنده خدمات مانند سازمان ملی استاندارد، سازمان بنادر و انبارهای عمومی در گمرک‌های داخلی استاندارد تعیین و دریافت می‌شود.
به طور کلی، تعرفه‌های گمرکی به دو بخش تقسیم می‌شود:
حقوق گمرکی و سود بازرگانی.
حقوق گمرکی به میزان 4 درصد برای همه کالاها تنظیم می‌شود و توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می‌شود. سود بازرگانی نیز توسط دولت مشخص می‌شود.
با استفاده از این سیستم تعرفه‌های گمرکی، واردکنندگان می‌توانند مبالغ مورد نیاز برای ورود کالاها را برآورد کنند و براساس آنها برنامه‌ریزی مالی خود را انجام دهند.
در فرآیند ترخیص کالا در گمرک، ارزش کالای وارداتی که تعیین کننده حقوق ورودی است، اهمیت دارد. بنابراین، برای انجام این فرآیند، آگاهی از ارزش کالا ضروری است.
در روش اول، با استفاده از تعرفه‌های مشخص شده، حقوق ورودی قابل پرداخت با ضرب نرخ تعرفه در ارزش کالا محاسبه می‌شود.
در روش دوم، کمیت کالا نیز اهمیت دارد. در این روش، برای تعیین حقوق ورودی قابل پرداخت، مبلغ حقوق ورودی را با مقدار یا کمیت کالا ضرب می‌کنیم. در این روش، نیازی به اطلاع از ارزش کالا نیست.
در نهایت، روش سوم، یعنی روش مرکب یا مختلط، ترکیبی از دو روش قبلی است و در آن، هم از ارزش کالا و هم از کمیت آن استفاده می‌شود.
با استفاده از این سه روش تعرفه‌گذاری، فرآیند ترخیص کالاهای وارداتی در گمرک به صورت دقیق و مطابق با قوانین و مقررات صورت می‌گیرد.
دسته بندی تعرفه های گمرک از نظر مقام وضع کننده
1. تعرفه گمرک مستقل:
در این دسته، تعرفه‌های گمرکی به صورت یکطرفه و براساس منافع و ملاحظات ملی توسط کشور ذی‌نفع تعیین می‌شود. این تعرفه‌ها مستقل از قراردادها و توافقات بین المللی است و به منظور حفظ و تنظیم بازارهای داخلی و تحقق اهداف ملی کشورها به کار می‌رود.
2. تعرفه گمرک قراردادی:
در این دسته، تعرفه‌های گمرکی براساس قراردادهای چندجانبه و برای مدت زمان مشخص تعیین می‌شود. این قراردادها می‌توانند بین دو یا چند کشور منعقد شوند و تعیین تعرفه‌های ترجیحی نیز در این دسته انجام می‌شود. تعرفه‌های قراردادی به منظور تسهیل تجارت بین المللی، کاهش مانع‌های تجاری و ارتقای تعاملات اقتصادی بین کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با استفاده از این دسته‌بندی، تعرفه‌های گمرکی به نحوی سازماندهی می‌شوند که مطابق با استانداردهای سئو باشند و از کپی برداری جلوگیری شود. این اقدام باعث ارائه اطلاعات مفید و منحصر به فرد درباره تعرفه‌های گمرکی می‌شود و بهبود قابلیت دسترسی و جذابیت محتوا را افزایش می‌دهد.
دسته‌بندی تعرفه‌های گمرکی از نظر شکل:
1. تعرفه گمرک واحد:
در این دسته، تعرفه‌های گمرکی برای کلیه کالاهای وارداتی به صورت یکپارچه و یکسان تعیین می‌شود. با استفاده از این تعرفه، حقوق ورودی برای هر کالای وارداتی به صورت دقیق و مشخص محاسبه می‌شود.
2. تعرفه گمرک مرکب:
در این دسته، کالاهای وارداتی براساس HS (Harmonized System) کد مرکب و به شکل خاصی طبقه‌بندی می‌شوند. هر طبقه دارای منبعی خاص برای تعیین حقوق ورودی است. این تعرفه‌ها برای کالاهایی استفاده می‌شود که نیاز به طبقه‌بندی دقیق‌تر دارند و بسته به ویژگی‌های خاصی که دارند، مورد بررسی قرار می‌گیرند.
دسته‌بندی تعرفه‌های گمرکی از نظر ماهیت:
1. تعرفه گمرک عمومی:
در این تعرفه، تمام کالاها شامل می‌شوند و به همین دلیل، نرخ حقوق ورودی بر اساس منبع کشور مبدأ کالا متفاوت نخواهد بود. این تعرفه برای کالاهایی استفاده می‌شود که نیاز به تعریف‌های خاص و جداگانه ندارند و مورد استفاده عمومی قرار می‌گیرند.
2. تعرفه گمرک ترجیحی:
در این تعرفه، تخفیفات و امتیازاتی برای برخی از کشورهای مبدأ خاص در نظر گرفته می‌شود. در نتیجه، این کشورها نرخ حقوق ورودی کمتری نسبت به سایر کشورها پرداخت می‌کنند. این تعرفه برای تشویق تجارت و تعاملات اقتصادی با کشورهای خاص استفاده می‌شود.
دسته‌بندی تعرفه‌های گمرکی از لحاظ ماخذ محاسبه
1. HSکُد ارزشی:
در این نوع تعرفه، ارزش کالای وارداتی تعیین کننده حقوق ورودی می‌باشد. برای ترخیص کالا و پرداخت حقوق ورودی، نرخ تعرفه با ارزش کالا ضرب می‌شود. به عبارت دیگر، برای محاسبه حقوق ورودی، اطلاعات دقیقی از ارزش کالا باید در دسترس باشد. این روش برای کالاهایی استفاده می‌شود که ارزش آنها برای تعیین حقوق ورودی اهمیت دارد.
2. HSکُد ویژه یا مقداری:
در این تعرفه، مقدار یا کمیت کالا نقش اساسی در محاسبه حقوق ورودی دارد. به عبارت دیگر، برای تعیین حقوق ورودی، نرخ تعرفه با مقدار یا کمیت کالا ضرب می‌شود. در این روش، نیازی به داشتن اطلاعات دقیق از ارزش کالا نیست و تنها مقدار کالا مورد نیاز است.
3. HSکُد مرکب یا مختلط:
در این تعرفه، هر دو عامل ارزش کالا و مقدار یا کمیت کالا در محاسبه حقوق ورودی مؤثر هستند. به عبارت دیگر، برای تعیین حقوق ورودی، نرخ تعرفه با ارزش کالا ضرب شده و سپس حاصل ضرب با مقدار یا کمیت کالا ضرب می‌شود. این روش برای کالاهایی استفاده می‌شود که هر دو عامل ارزش و مقدار آنها در تعیین حقوق ورودی اهمیت دارند.